08.03.2023 11:04 Haber Deposu: DHA Akkuyu NGS’de zelzele çekince değerlerinin değişik dönemlerde hesapladığına dikkat çeken Şahin, “Bu açıdan ülkede en fazla zelzele riski emek vermesi meydana getirilen ve Türkiye zelzele çekince değerlerine gore zelzele riski düşük olarak tanımladığımız yerlerden birinin Akkuyu sahası bulunduğunu söylemek mümkündür” dedi.
MTA tarafınca hazırlanan 1:100.000 ölçekli jeolojik haritalara ve santralin yapımına ilişkin raporlara gore Akkuyu NGS’nin inşa edilmiş olduğu alanın Devoniyen ve Karbonifer yaşlı kaya birimleri üstünde, sağlam bir zeminde olduğuna dikkat çeken Şahin, Akkuyu NGS’nin inşa edilmiş olduğu bölgenin 100 kilometre yarıçapındaki alanda etken fay hattı bulunmadığının ve santralin tsunamiden etkilenmemesi için deniz seviyesinden 10.5 metre yükseklikte inşa edildiğinin de altını çizdi.
AKKUYU DEPREM RİSKİ DÜŞÜK BİR SAHA
Akkuyu NGS sahasında 1976 yılından itibaren başta Internasyonal Atom Enerjisi Kurumu’nun (IAEA) yönergelerine uygun olarak, başta zelzele olmak suretiyle her türlü organik tehlikelere yönelik kapsamlı araştırmalar yapıldığını belirten Prof. Dr. Şakir Şahin, şunları söylemiş oldu:
“Nükleer santral projelerinde santralin kurulacağı saha belirlenirken en mühim kriter güvenliktir. Nükleer santrallerin kurulacağı bölgedeki sismik tehlikeleri belirlemek için IAEA’nın “Nükleer Tesislerin İnşaat Sahasındaki Zelzele Tehlikesinin Değerlendirilmesi İçin Hususi Güvenlik Rehberi” başlıklı SSG-9 sayılı yönetmeliğine gore dört değişik aşamalı saha çalışmalarının yapılması gerekir. İlki NGS inşaat sahasında ötekiler ise inşaat sahasına 300 km, 25 km, 5 km uzaklıkta olmak suretiyle dört aşamada meydana getirilen detaylı çalışmalarla bölgenin sismo-tektonik parametreleri ortaya konulmuştur. Akkuyu sahasında seneler içinde de fazlaca sayıda benzer emek verme yapıldığı raporlarda belirtilmiştir. Bu çalışmalarla da IAEA’nın Güvenlik Kılavuzu’nda yer edinen tüm yasal gerekliliklere de uygun olduğu belirlenmiştir.”
AKKUYU SAHASINDA ZEMİN SAĞLAM
Prof. Dr. Şahin, “Kahramanmaraş’ta meydana 7,4’lük depremin Akkuyu NGS Sahası’nda düşük şiddette hissedilmesinin nedenini de zemininin kaya zonu olmasına ve yer hareket ivme değerinin düşük olmasını gösterdi” ifadelerini kullandı.
Zelzele kaynak bölgelerine gore Akkuyu NGS’nin 100 ile 10.000 yıl içinde değişen zelzele tekrarlama dönemsellikleri için etkilenebileceği olasılıksal maksimum yatay yer hareket ivme değerlerinin hesaplandığını ifade eden Şahin’e gore, Akkuyu NGS’nin bulunmuş olduğu bölgenin ivme değerlerinin düşük olması, yerdeki hareketin seviyesinin de düşük olacağı anlamına geliyor. Şahin’in bu konudaki açıklaması da şöyleki:
“İvme, birim zamandaki hız değişimidir. Hesaplamalara gore depremin Akkuyu NGS civarında sağlam zemin üstünde oluşturacağı ihtimaller içinde yer ivme değerleri düşüktür. Türkiye zelzele çekince haritasına gore Akkuyu’da bu kıymet 0,15 g’dir. Elde edilmiş veriler ve jeolojik haritalara baktığımız süre burası Devoniyen yaşlı kaya zonunda bulunmaktadır, doğrusu sağlam bir zemine haizdir.”
Şahin, zeminlerin depremsellik açısından ne kadar mühim bulunduğunun altını ise şu sözlerle çizdi:
“Bir yapının tasarımında sertlik ölçüsü değil yatay ve düşey yönde yapının etkilenebileceği yer hareket ivmesi kıymeti kullanılır. Kaya zonunda zelzele dalgası fazlaca süratli ilerler ve depremin süresi fazlaca süratli olur. Buna zemin egemen titreşim periyodu diyoruz. Yönetmelikte de zemin sınıflarına gore tanımlanır ve salınım düşük kalır. Düşük kalmış olduğu için de binaya gelen yük fazla olmaz. Bu şekilde baktığımız süre; depremin Kahramanmaraş ve Hatay’ı niçin bu kadar etkilediğini anlıyoruz. Bunun sebebi zemin ve zemine uygun olmayan yapılaşmadır. Bundan dolayı zeminde periyot oldukça yüksek. Şu demek oluyor ki dalga geldiği süre, beşik şeklinde sallıyor diyoruz ya bu o. Periyodun oldukça yüksek olduğu anlamına gelir bu. İvme yüksek olacağından binaya gelen yük artmıştır.”
Bina ve yapıları doğru zemine yapmanın önemini vurgulayan Prof. Dr. Şahin, “Hatay Amik Ovası’nın ortasına bir şeyler yapmadıysan ya da denizi doldurup ev yapmadıysan o süre zelzele o denli öldürücü olmuyor” diye konuştu.
GÜVENLİK PARADİGMALARI DEĞİŞTİ
Akkuyu’nun depremin etkilerinin göz önünde bulundurularak lisanslamasının önemini vurgulayan Prof. Dr. Şakir Şahin; bu mevzuda da şunları söylemiş oldu:
“Dünya Nükleer Birliği verilerine gore nükleer reaktörlerin ortalama yüzde 20’si mühim sismik aktivite alanlarında etkinlik gösteriyor. Nükleer santraller her türlü organik afete dayanacak şekilde inşa edilir. Belirli kriterlerle belirli büyüklükteki depremin, santrali iyi mi etkileyeceği her nükleer santral için hesaba katılır. Tasarım ve inşaat bu hesaplamalara ve incelemelere gore yapılır. Fukuşima kazasından çıkarılan dersler, güvenli tasarımın paradigmasını değiştirdi. İmkansıza hazırlık, doğrusu son aşama olasılık dışı durumlarda tesis güvenliğini sağlamaya yönelik vasıta ve prosedürlerin geliştirilmesi büyük ehemmiyet kazanmıştır. Türkiye’de bir depremde ortaya çıkabilecek tehditlere gore tasarlanmış santral, ihtimaller içinde sarsıntı ve yıkım tesirleri göz önünde bulundurularak yapılırsa problem olmaz. Aslına bakarsan nükleer santrallerde güvenlik öncelikli konulardan biri. Hem inşa edilecek saha zemininin güvenli olması hem de tesislerin sahadaki parametrelere uygun tasarlanması gerekiyor. Çağdaş nükleer santrallerin tasarımlarında tesislerin güvenliği için ‘olanaksız’ diye nitelenen senaryolar bile dikkate alınır. Zelzele ve tsunami şeklinde organik afetler için de en uç ihtimaller içinde tehditlere karşı tasarımlar geliştirilir. Bu internasyonal mevzuatların da gereğidir.”
9 BÜYÜKLÜĞÜNDEKİ DEPREME DAYANIKLI TASARIM
Süleyman Demirel Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeofizik Mühendisliği Kısmı Sismoloji Anabilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Şakir Şahin sözlerine şöyleki devam etti:
“Nükleer Düzenleme Kurumu’nun da (NDK) dikkat çekmiş olduğu suretiyle Akkuyu NGS’yi etkileme olasılığı olabilecek yüksek yer hareketlerinin hesaplanması ve meydana gelen teknik ve bilimsel çalışmalardan elde edilmiş parametreler, tasarıma esas olacak değerleri oluşturuyor. Nitekim Akkuyu NGS projesini meydana getiren Rus devlet şirketi Rosatom, Akkuyu reaktörleri çevresinde meydana gelebilecek 9 büyüklüğünde bir zelzele olasılığının ortalama olarak her 10 bin yılda bir bulunduğunun hesaplandığını ve santralin 9 büyüklüğünde bir depremden meydana gelen aşırı dış etkilere dayanacak şekilde tasarlandığını söylüyor. Yetkililerin tasarımda kullanılan parametrelerde değişim ortaya çıkması durumunda tekrardan hesaplama yapılacağı ve gerekirse önlemler alınacağı yönündeki açıklamalarını da mühim buluyorum. Ek olarak Akkuyu sahasının içinde ve 40 kilometrelik bir alanda 14 ölçüm istasyonunun sismik aktiviteleri devamlı izlemesi, arazi parametrelerinin doğru takip edeni açısından da önemlidir.”
Son Dakika Haberler